Güvence Hesabı hangi hallerde rücu eder ?

Ekonomik Perspektiften Güvence Hesabı ve Rücu Mekanizması

Ekonominin temelinde kıt kaynaklar ve sınırsız ihtiyaçlar arasında yapılan tercihler yatar. Bir ekonomist için her karar bir fırsat maliyetini temsil eder; bir kaynağı bir alanda kullanmak, başka bir alandaki olası faydadan vazgeçmek anlamına gelir. Bu bakış açısı yalnızca bireysel ya da işletme düzeyinde değil, kamu politikalarının ve finansal sistemlerin işleyişinde de kendini gösterir. Türkiye’de trafik kazalarından kaynaklanan zararların bir kısmını üstlenmek üzere oluşturulan Güvence Hesabı, tam da bu ekonomik denge anlayışıyla hareket eder. Ancak bu hesap da sınırsız değildir; tazmin ettiği zararları belirli durumlarda geri talep etme, yani rücu etme hakkına sahiptir. İşte burada hem hukuki hem de ekonomik bir denge devreye girer.

Kaynakların Sınırlılığı ve Güvence Hesabının Ekonomik Rolü

Güvence Hesabı, trafik sigortası sisteminin bir “emniyet supabı” olarak işlev görür. Sigortasız, kaçak ya da tespit edilemeyen araçların sebep olduğu zararlarda mağdurların tazminat alabilmesini sağlar. Ancak bu sistem, kamu kaynaklarının etkin kullanımını da zorunlu kılar. Çünkü her ödenen tazminat, başka bir alandaki kaynağın azalması anlamına gelir. Bu noktada ekonomi biliminin “etkinlik” ilkesi devreye girer: sınırlı fonlar, gerçekten mağdur olan bireylere ve toplumun genel refahını maksimize edecek şekilde yönlendirilmelidir.

Rücu: Ekonomik Rasyonalitenin Hukuki Aracı

Rücu hakkı, Güvence Hesabı’nın sürdürülebilirliğini sağlayan temel mekanizmadır. Hesap, yaptığı ödemeleri haksız veya kusurlu davranan kişilerden geri talep ederek kaynaklarını korur. Ekonomik açıdan bu durum, ahlaki tehlike (moral hazard) olgusunu önlemeye yönelik bir önlemdir. Eğer bireyler veya kurumlar yaptıkları ihlallerin ekonomik bedelini hiç ödemeyeceklerini bilseler, sistemin yükü kamuya kalır ve davranışsal teşvikler bozulur. Dolayısıyla rücu hakkı, hem finansal hem de toplumsal dengeyi koruyan bir “disiplin aracı” olarak işlev görür.

Güvence Hesabı Hangi Hallerde Rücu Eder?

Güvence Hesabı, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde aşağıdaki durumlarda rücu hakkını kullanabilir:

1. Sigortasız Araçların Neden Olduğu Zararlar

Zorunlu trafik sigortası bulunmayan bir aracın karıştığı kazada mağdura tazminat ödeyen Güvence Hesabı, bu ödemeyi aracı işleten veya sürücüye rücu edebilir. Burada temel ekonomik gerekçe, riskin maliyetine katlanma ilkesidir. Sisteme prim ödemeyerek dışarıda kalan birey, sigorta havuzunun sağladığı korumadan haksız biçimde faydalanmış olur.

2. Çalınmış veya Gasp Edilmiş Araçların Neden Olduğu Kazalar

Bu durumda Güvence Hesabı, mağdura ödeme yapar ancak aracı çalan veya gasp eden kişiye rücu eder. Bu, suçun ekonomik maliyetini failin üzerine yükleyerek toplumsal caydırıcılığı artıran bir uygulamadır. Ekonomik açıdan bu süreç, negatif dışsallıkların içselleştirilmesi olarak yorumlanabilir.

3. Sigorta Şirketinin Mali Bünye Yetersizliği veya İflası

Bir sigorta şirketi iflas ettiğinde veya yükümlülüklerini yerine getiremeyecek duruma geldiğinde, mağdurun korunması için Güvence Hesabı devreye girer. Ancak ilerleyen süreçte sigorta şirketinin malvarlığından tahsilat yapılabilirse, yapılan ödeme kadar tutar Hesap tarafından geri alınabilir. Bu, finansal sürdürülebilirliği sağlamak adına önemli bir adımdır.

4. Haksız veya Kusurlu Davranışlar

Güvence Hesabı’nın rücu hakkını kullandığı bir diğer durum, mağdurun kendi kusuru ya da başkalarının hileli beyanları nedeniyle yapılan ödemelerdir. Bu tür durumlarda yapılan rücu, kamu fonlarının suiistimal edilmesini önleyerek sistemin etik temellerini korur.

Ekonomik Etkinlik ve Geleceğe Yönelik Düşünceler

Bir ekonomistin gözünden bakıldığında, Güvence Hesabı’nın rücu mekanizması yalnızca hukuki değil, piyasa disiplini sağlayan bir ekonomik politika aracıdır. Bu mekanizma, bireyleri risk bilinciyle hareket etmeye teşvik eder, sigorta sistemine katılımı artırır ve kamu fonlarının gereksiz yere dağılmasını engeller. Uzun vadede bu durum, toplum genelinde kaynakların daha adil ve etkin dağılımına katkı sağlar.

Gelecekte artan araç sayısı, teknolojik gelişmeler ve yeni ulaşım modelleri (örneğin otonom araçlar) Güvence Hesabı’nın işleyişinde yeni sınavlar yaratacaktır. Ancak ekonomik ilkeler değişmeyecektir: her ödeme bir maliyettir, her maliyet bir tercihin sonucudur. Dolayısıyla sürdürülebilir bir sigorta ekosistemi için rücu mekanizmasının güçlendirilmesi, ekonomik denge ve toplumsal refahın korunması açısından vazgeçilmezdir.